Gökhan Ünalan
2025 Ekim itibarıyla merkezi yönetim bütçe açığı 1,44 trilyon TL olarak gerçekleşmiş ve önceki yıla göre sınırlı bir artış göstermiştir. Açığın artış hızındaki yavaşlamada, gelirlerdeki güçlü toparlanma ve harcama artış temposunun düşmesi etkili olmuştur. Buna karşın bütçe 379 milyar TL faiz dışı fazla vermiş, bütçe dengesindeki bozulmanın temel kaynağının faiz giderlerindeki yükseliş olduğu görülmüştür.
Toplam harcamalar %42,9 artarak 11,6 trilyon TL seviyesine ulaşmıştır. Harcamaların büyük bölümünü oluşturan faiz dışı kalemler %38,3 oranında yükselmiş; özellikle personel giderleri, cari transferler ve mal-hizmet alımlarındaki artış eğilimi sürmüştür. Faiz harcamaları ise %73,5 gibi yüksek bir artış kaydederek borçlanma maliyetlerinin bütçe üzerindeki baskısını artırmıştır.
Gelir tarafı bütçenin en güçlü alanı olmuştur. Toplam gelirler %48,1 artarak 10,1 trilyon TL’ye yükselmiş; artışın neredeyse tamamı vergi gelirlerinden kaynaklanmıştır. Vergi gelirlerinin toplam harcamaları karşılama oranı %75,3’e yükselmiş, tahsilat performansındaki iyileşme bütçe açığını sınırlayan temel unsur haline gelmiştir.
Cari dengede ise açık devam etmektedir. Cari gelirler 10,1 trilyon TL, cari giderler 10,5 trilyon TL olurken açık –438,9 milyar TL seviyesinde kalmıştır. Geçen yıla göre daralma görülse de cari yükümlülüklerin yüksekliği yapısal riskleri sürdürmektedir.
Genel olarak 2025 Ekim dönemi, gelir performansının bütçe görünümünü desteklediği, ancak faiz giderleri ve borçlanma maliyetlerinin mali politika açısından belirgin risk oluşturmaya devam ettiği bir çerçeve sunmaktadır.
Şekil 1. Merkezi Yönetim Bütçesi 2025-2025 Ekim Ayı Gerçekleşmeleri (Kümülatif)
| (Milyon TL.) | Gerçekleşme Oranı (%) | ||||||||||
| 2024 Ekim | 2025 Ekim | % Artış | % Dağılım | Artışa Katkı (%) | 2024 | 2025 | 2025OVP | ||||
| Harcamalar | 8.114.115 | 11.592.472 | 42,9 | 100,0 | 100,0 | 73,2 | 78,7 | 79,0 | |||
| 1-Faiz Hariç Harcama | 7.065.211 | 9.772.683 | 38,3 | 84,3 | 77,8 | 63,7 | 76,5 | 77,4 | |||
| Personel Giderleri | 2.248.311 | 3.071.651 | 36,6 | 26,5 | 23,7 | 88,0 | 88,4 | 83,6 | |||
| Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi | 275.599 | 377.370 | 36,9 | 3,3 | 2,9 | 88,2 | 86,8 | 84,0 | |||
| Mal ve Hizmet Alımları | 517.568 | 761.229 | 47,1 | 6,6 | 7,0 | 76,1 | 74,4 | 75,7 | |||
| Cari Transferler | 3.090.522 | 4.328.003 | 40,0 | 37,3 | 35,6 | 72,4 | 74,4 | 78,3 | |||
| Sermaye Giderleri | 636.751 | 895.591 | 40,7 | 7,7 | 7,4 | 80,8 | 81,2 | 68,0 | |||
| Sermaye Transferleri | 61.691 | 146.965 | 138,2 | 1,3 | 2,5 | 8,6 | 43,5 | 28,1 | |||
| Borç Verme | 234.769 | 191.875 | -18,3 | 1,7 | -1,2 | 78,6 | 62,7 | 60,2 | |||
| Yedek Ödenek | 0 | 0 | 0,0 | 0,0 | |||||||
| 2-Faiz Harcamaları | 1.048.905 | 1.819.788 | 73,5 | 15,7 | 22,2 | 83,6 | 93,3 | 88,7 | |||
| Gelirler | 6.853.826 | 10.151.995 | 48,1 | 100,0 | 100,0 | 81,2 | 79,3 | 81,4 | |||
| 1-Genel Bütçe Gelirleri | 6.677.540 | 9.873.283 | 47,9 | 97,3 | 96,9 | 80,1 | 78,2 | ||||
| Vergi Gelirleri | 5.777.663 | 8.729.521 | 51,1 | 86,0 | 89,5 | 78,0 | 78,4 | 81,3 | |||
| Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri | 112.327 | 169.062 | 50,5 | 1,7 | 1,7 | 81,6 | 102,4 | ||||
| Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler | 128.827 | 97.025 | -24,7 | 1,0 | -1,0 | 301,0 | 161,7 | ||||
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 633.152 | 833.366 | 31,6 | 8,2 | 6,1 | 90,2 | 69,0 | ||||
| Sermaye Gelirleri | 15.728 | 40.977 | 160,5 | 0,4 | 0,8 | 47,5 | 99,2 | ||||
| Alacaklardan Tahsilat | 9.843 | 3.333 | -66,1 | 0,0 | -0,2 | 103,1 | 19,3 | ||||
| 2-Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri | 139.256 | 222.009 | 59,4 | 2,2 | 2,5 | 208,1 | 213,7 | ||||
| 3-Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri | 37.030 | 56.703 | 53,1 | 0,6 | 0,6 | 99,1 | 84,9 | ||||
| Bütçe Dengesi | -1.260.289 | -1.440.477 | 14,3 | 47,5 | 74,6 | 65,2 | |||||
| Faiz Dışı Denge | -211.385 | 379.312 | -279,4 | 15,1 | 1964,2 | -243,8 | |||||
| Vergi gelirleri / Toplam Harcamalar | 71,2 | 75,3 | 5,8 | ||||||||
| Vergi gelirleri / Faiz Dışı Harcamalar | 81,8 | 89,3 | 9,2 | ||||||||
| Cari Giderler | 7.415.674 | 10.549.916 | 42,3 | ||||||||
| Cari Gelir | 6.838.098 | 10.111.018 | 47,9 | ||||||||
| Cari Denge | -577.576 | -438.898 | -24,0 | ||||||||
Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı ile kendi hesaplamalarımız.
Oku