Kök Hücre Tedavisi - COVID-19 ile Savaşta Yeni Bir Cephe Mi?
21.04.2020
Kök hücre tedavisi son yıllarda sıklıkla güncel haber programlarında karşılaştığımız ve hasarlı hücrelerin yenilenmesinde kullanılan deneysel bir yöntemdir. Hücre düzeyinde yapılan organ transplantasyonu olarak da adlandırılabilir. 2019 yılı sonunda tespit edilen ve 2020 yılını, büyük buhran ya da dünya savaşlarıyla kıyaslanacak ölçüde etkisi altına alan yeni tip koronavirüsün (SARS-CoV-2) yarattığı covid-19 (COronaVIrus Disease 2019) hastalığına bir çare bulmak için yarışta yeni bir aday ortaya çıktı; kök hücre tedavisi. Bu tedavinin temel ilkesi; vücudun virüs enfeksiyonuna karşı bağışıklık tepkisini arttırmak için bir insan plasentasından bir covid-19 hastasına mezenkimal kök hücrelerin (MSC) intravenöz enjeksiyonunu içermektedir. Kök hücre tedavi etkinliği kök hücrelerin immünomodülatör etkisi üzerindedir. MSC'ler iltihap aracılarının (sitokinler) artmasına neden olan bağışıklık tepkisinin kontrolsüz bir artışı olan sitokin fırtınasına karşı koymaya yardımcı olabilir. Bir sitokin fırtınası sırasında bağışıklık sistemi aşırı hıza girer ve hastanın dokuları ve organları ölümcül hasar görebilir. Mart ayında yayınlanan, Çin ve ABD'nin de dahil olduğu dünya çapında önemli bilimsel grupların ortak çalışması olarak dünya bilim camiasına sunulan çalışmada MSC'lerin etkin olduğunun gösterilmesiyle covid-19'a karşı tanı-tedavi yarışında gözler kök hücre çalışmalarına çevrilmiş durumdadır. Ayrıca akciğer dokusundaki hasarın geri döndürülmesinde de kök hücre tedavisinin kullanılabileceği düşünülmektedir.
Bilinen antiviral ilaçların etkinliğinin beklendiği kadar olmaması sebebiyle dünyada kök hücrelerin covid-19'a karşı kullanımında bir yarış söz konusudur. ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), akciğerlerin iltihaplanmasını önlemek için plasentadan türetilen MSC uygulanan covid-19 hastalarını incelemek için klinik çalışmaları zaten onaylamıştır. Bir ilaç firması olan Pluristem Therapeutics, yedi kritik hastanede yatan hastayı test ettiğini ve tüm hastalarda semptomları ortadan kaldırdığını beyan etmiş, klinik testlere başlamak istediğini belirtmiştir. Pekin'deki bir hastanede 100'den fazla covid-19 hastası, hastalıktan kurtulmalarına yardımcı olmak için mezenkimal kök hücre enjeksiyonları almakta ve bu deneysel tedavi devam eden bir klinik çalışmanın parçasıdır. Ümit vadeden bu çalışmalara rağmen sonuçların kesin bir karara varmak için henüz erken olduğu, deneysel düzeneklerin ve örnek sayısının yeterli olmadığı yönünde de görüşler vardır.
Sonuç olarak kök hücre tedavisi farklı hastalıklar için tekrarlanmış preklinik çalışmaların mevcut olduğu, deneysel ve Covid-19 içinde umut vadeden bir tedavidir. Fakat tedavinin bilinmeyenleri ve riskleri nedeniyle kontrollü şekilde ve sınırlı bir şekilde uygulanması gerekmektedir.
Prof. Dr. Veli Cengiz ÖZALP