COVID-19 Sonrası Yakınmaların Süresi
19.10.2020
Covid-19 uzun süreli bir hastalıktır, yakınmalar tüm şiddetiyle haftalarca devam edebilmektedir. Kalıcı semptomların sıklığı hakkında daha fazla şey öğrendikçe, bu yakınmaların yönetimi açısından "erken dönem covid-19" (ilk semptomların başlangıcından 3-12 hafta sonra) ve "kronik covid-19" (12 haftadan sonra) arasında ayrıma gidilmesi doğru olacaktır.
Akut hastalık hafif geçirilmiş olsa bile semptomların kalıcılığı ortaya çıkabilmektedir. Hafif düzeyde Covid-19 ile başvuran ve ayaktan tedavi gören hastalarla yapılan çok uluslu bir telefon anketinde; yetişkinlerin %35'i testten 3 hafta sonra dahi sağlık durumlarının normale dönmediğini belirtirken; bunların % 20'sinin kronik hastalığı olmayan 18-34 yaşları arasında bireyler olduğu gözlenmiştir. Bu hafif seyreden vakalarda kalıcı semptomların, % 43'ünde öksürük, % 35'inde halsizlik-yorgunluk ve % 29'unda da ısrar edici nefes darlığı olduğu tespit edilmiştir.
Avrupa Solunum Derneği’nin Uluslararası Kongresi'ndeki bir sunumda, hastaneden taburcu olduktan 6-12 hafta sonra bile, hastaların % 39'unun hala rahat nefes alamamaktan şikâyetçi olduğu, % 15'inin ise 12. haftada hala kalıcı öksürük ve nefes darlığı tanımladığı gösterilmiştir.
Semptom başlangıcından 4 hafta sonra, bir İtalyan çalışmasında; hastaların % 10.6'sında koku ve tat alamama yakınmasının değişmeden kaldığı ya da kötüleştiğini belirtilirken; % 40,7’si iyileşme bildirmiş, % 48,7'si de koku veya tat bozukluğunun tamamen çözüldüğünü aktarmışlardır. Daha uzun süreli takip verileri henüz bilinmemektedir.
Yine İtalya'da çoğu orta derecede klinik hastalığa sahip, içlerinde entübe edilmeden solunum desteği uygulanan 21 hasta ve solunum cihazına bağlanan 7 hastanın da bulunduğu toplam 143 hastalık bir çalışma, yakınmaların devamlılığı açısından değerlendirilmiştir. İlk semptom başlangıcından ortalama 60 gün sonra, çoğu hala yorgunluk (% 53.1), nefes darlığı (% 43.4), eklem ağrısı (% 27.3) ve göğüs ağrısı (% 21.7) bildirmişlerdir. Kalıcı nörolojik semptomlarla ilgili gerçekler henüz tam olarak bilinmemekte değerlendirme aşamasındadır.
Prof. Dr. Uğur GÖNÜLLÜ