"Kırka Bor İşletme Müdürlüğünde Su Optimizasyonu" Başlıklı Proje Çağrısı
29.09.2017

Çağrının Amacı:

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı Kırka Bor İşletme Müdürlüğü bünyesinde gerçekleştirilen madencilik faaliyetleri;  bor cevherinin doğadan çıkarılması, zenginleştirilmesi ve bor türevleri tesislerinde ürün haline getirilmesini kapsar. İşletme Müdürlüğünde gerçekleştirilen üretim faaliyetleri sırasında yüksek konsantrasyonlarda bor, sülfat vb. safsızlıklar içeren atık sular oluşmaktadır. Atık sulardaki kirleticilerin konsantrasyon değerleri, su kirliliği kontrol yönetmeliği (SKKY) deşarj değerlerinin ve SKKY Teknik Usuller Tebliği’ndeki alıcı ortam değerlerinin üzerinde olmasından dolayı atık sular doğrudan alıcı ortama verilemediğinden atık barajlarına gönderilmektedir. Atık suların deşarj edildiği barajların dolması nedeniyle yeni atık barajlarının yapılması gündeme gelmekte ve hâlihazırda bu şekilde çözülmeye çalışılmaktadır. Ancak işletmelerin bulunduğu bölgenin tarım arazisi olması, baraj yapımın yüksek maliyet getirmesi, yeni barajlar için yer sorununun bulunması ve kirletici konsantrasyonu yüksek atık suların depolanmasının çevre için az da olsa bir risk oluşturması alternatif çözümlerin araştırılmasını zorunlu hale getirmiştir.

Bu nedenle proseslere beslenen taze su miktarı ile oluşan atık su miktarının azaltılmasına yönelik optimum su kullanım ağlarının tasarlanması ve maliyet açısından değerlendirilmesi gerekmektedir. Mevcut durumda yapılan su kullanım kontrol sisteminin gelişen teknoloji şartlarına uyumlu olarak yenilenmesi suretiyle işletmenin yeniden bir su kullanım haritasının çıkarılmasında fayda görülmüştür.   


Çağrının Kapsamı:

Önerilen projede, bor işletmelerinde taze su tüketimini ve atık su oluşumunu minimum düzeye indirgeyecek optimal su kullanım ağlarının tasarlanması ve prosesler için ideal su kullanımının sağlanması hedeflenmektedir. Proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetler;

1.     Mevcut üretim proseslerinin ve su kullanım ağlarının incelenmesi ve değerlendirilmesi:

  • Üretim proseslerinde veri toplamaya yönelik ölçüm sistemlerinin kurulması: Proseslerde yer alan ekipmanlar incelenerek, verilerin toplanacağı noktalar belirlenecek, ekipman giriş çıkışlarında yer alan boru hatlarında ölçüm cihazlarının (debimetre vb.) montajı yapılacaktır.
  • Ölçüm cihazlarının ölçmüş olduğu su akım miktarları online olarak takip edilecektir.
  • Üretim proseslerine yönelik verilerin toplanması: Proses verileri, tesis bilgileri temel alınarak derlenecektir. Gerektiği durumlarda ilave ölçümler yapılacaktır.
  • Proseslerde kullanılan tüm ekipmanların, yardımcı ve diğer ekipmanların su kullanım özellikleri bakımından incelenmesi ve tanımlanması: Suyun kullanıldığı proses ekipmanlarının giriş ve çıkış hatlarında kütlesel akış hızları ölçülecek, hatlardan alınacak su numunelerinde pH, sıcaklık, iletkenlik ölçümü yapılacak, kirletici parametreler laboratuvarlarda analiz edilerek su içindeki kütle yükleri belirlenecektir. Her bir ekipman için su kullanımına ve kirleticilere ilişkin kısıtlar belirlenecektir. İşletmelerde kullanılan su kaynakları incelenerek kalite parametreleri bakımından değerlendirilecektir.

2.     Atık suların ağlarının incelenmesi ve değerlendirilmesi:

  • Üretim proseslerinde oluşan atık suların miktar, bileşen ve kalite gereklilikleri bakımından incelenmesi: Üretim proseslerinde atık suyun oluştuğu kaynaklar belirlenecektir.  Barajlara deşarj edilen suların belirlenen noktalardan miktarları ölçüm cihazları ile sürekli ölçülecek ve içerdikleri kirleticiler analiz edilecektir. Tesise geri beslenen atık su akımları akış hızı, kirletici konsantrasyonu vb. parametreler analiz edilecektir. 
  • Barajlara deşarj edilen suların belirlenen noktalardan miktarlarını ölçen, ölçüm cihazlarının ölçmüş olduğu değerler online olarak takip edilecektir.
  • Proses içi suların ve atık suların tekrar kullanımının sağlamak amacıyla proses birimleri arasında kullanılması planlanan olası sistemlerin geliştirilmesi için çalışmalar yapılacaktır.

3.     Proses modelleme ve simülasyon çalışmaları:

Üretim proseslerinin bilgisayar programı yardımıyla modellenerek simülasyon çalışmalarının yapılması:

  • Proses verilerinin simülasyonu için gerekli ön çalışmaların yapılması: Proses blok diyagramları çıkarılacak, proses atık akımları ve kirleticiler açısından önemli akımlar belirlenecektir. Seçilen akımların, kütle konsantrasyonları ve diğer fiziksel parametreleri belirlenecektir.
  • Proses akım diyagramlarının simülasyon programına aktarılması: Simülasyon programının tanımadığı bileşenlerin gerekli fiziksel ve kimyasal özellikler belirlenip ve programa tanıtılacaktır. Belirlenen proses girdi akımları, ekipmanlar ve proses koşulları simülasyon programına aktarılacaktır.
  • Kütle ve enerji dengelerinin simülasyon programı ile doğrulanması: Simülasyon ortamında kütle ve enerji denklikleri elde edilecektir. Mevcut durum ile karşılaştırılacaktır. Olası farklılıklar ilave ölçümlerle irdelenecektir.
  • Optimizasyon sonuçlarının simülasyon programına aktarılması: Optimizasyon sonuçlarının proses simülasyonlarına uyarlanması ve proseslerden çıkan atık suların miktar ve kirletici konsantrasyonları, proseslerin nihai su gereksinimleri belirlenecektir.

Kullanılacak simülasyon programının belirtilmesi beklenmektedir.

4.     Optimizasyon ve tasarım çalışmaları:

Taze su tüketim miktarını ve oluşan atık su miktarını minimum düzeye indirecek optimal su kullanım ağlarının tasarlanması:

  • Veri analizi, kısıtların oluşturulması, optimizasyon modellerinin geliştirilmesi,  bilgisayar yazılımı ile çözümlenmesi ve optimal su kullanım ağlarının oluşturulması: Su kullanımına yönelik elde edilen tesis verileri değerlendirilecek, proses ekipmanlarından su kullanımına yönelik spesifikasyonlar ve kısıtlar tanımlanacak, su kullanılan tüm ekipmanlar için değişkenler ve sabitler tanımlanacaktır (kütle dengesi, akış hızı, kirletici konsantrasyonları, çevresel sınırlamalar). Amaç fonksiyonun oluşturulması: İşletmelerdeki mevcut su kullanım ağı matematiksel olarak tanımlanacak ve işletmeler için minimum taze su tüketimine yönelik bir amaç fonksiyonu oluşturulacaktır. Matematiksel modeller oluşturulacak ve bilgisayar yazılımı  ile çözümlenecektir. Su kullanımına yönelik optimum değerler saptanarak potansiyel çözümler ele alınacaktır. Su kullanım ağlarına yönelik opsiyonlar oluşturularak mevcut durum için geliştirilecektir. Kullanılacak matematiksel modellerin ve bilgisayar yazılımının belirtilmesi beklenmektedir.

5.     Maliyet çalışmaları

Tasarlanan optimum su kullanım ağlarına ve proses modifikasyonlarına ilişkin maliyet hesaplamaları, teknik ve ekonomik değerlendirmeler yapılması:

  • Optimum değerlere göre geliştirilecek su kullanım ağlarının proseslere uygulanabilmesinde yatırım ve işletme maliyetleri belirlenecek ve fizibilite çalışmaları yapılacaktır. 


Destek:

Projenin tamamlanmasıyla, üretim proseslerinde su kullanımı yönünden teknik iyileştirme sağlayacak alternatif proses modellerinin belirlenmesi hedeflenmektedir. Proje çıktılarının uygulanması ile proses sularının mümkün olduğu ölçüde tekrar kullanımının sağlanması, proseslere beslenen taze su miktarının ve oluşan atık su miktarının azaltılması hedeflenmektedir.

Proje önerileri, BOREN Mevzuatı uyarınca, aşağıda yer alan hususlar çerçevesinde değerlendirilerek desteklenecektir

  • Çağrıya, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları ve özel kuruluşlar bünyesinde yürütülmek üzere; anılan kuruluş çalışanları veya projenin anılan kuruluşlarda yürütülebileceğine dair taahhüt almış olmak kaydıyla diğer gerçek kişiler başvurabilecektir.
  • Kabul edilen projelerin onaylanan bütçesinin tamamı desteklenecektir.

BOREN Mevzuatı çerçevesinde "Proje Personel Gideri Cetveli" ne göre destek verilebilecektir.


Başvuru, BOREN Proje Başvuru Formu kullanılarak 06.11.2017 tarihine kadar elden veya posta yoluyla yazılı (4 nüsha)  ve elektronik ortamda (CD) BOREN’e yapılacaktır. Başvuru tarihlerinin son günü Saat:17:30 itibarıyla elden veya posta yoluyla BOREN’e ulaşmamış başvurular dikkate alınmayacaktır. İnceleme ve değerlendirme sonuçları BOREN internet sitesinde ilan edilecektir.